Παρουσίαση του βιβλίου-λευκώματος της Εύης Σαραντέα

ΤΟ ΕΝΤΟΣ ΑΓΑΛΜΑ

Στο λεύκωμα Το εντός Άγαλμα (εκδ. Περίπλους) παρουσιάζονται για πρώτη φορά 39 ζωγραφικές αναπαραστάσεις αρχαίων Ελλήνων ποιητών, φιλοσόφων, στρατηγών, ιατρών, πολιτικών και άλλων επιφανών, βασιζόμενες σε αρχαία γλυπτά τους. Τα πορτρέτα συνοδεύονται από σύντομες βιογραφίες των εικονιζόμενων και αναφορές στην αρχαία γλυπτική προσωπογραφία.

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο της μετουσίωσης των γλυπτών σε ζωγραφικές προσωπογραφίες είναι οι ομοιότητες που εμφανίζουν οι αρχαίες εκείνες μορφές με φυσιογνωμίες σύγχρονων Ελλήνων. (Μόνο εκατό περίπου γενιές μας χωρίζουν από εκείνους. Σύγχρονες μελέτες Γενετικής έχουν αποδείξει τη γενετική συνέχεια παλαιολιθικών και νεολιθικών πληθυσμών της Νότιας Βαλκανικής Χερσονήσου με αρχαίους και σύγχρονους Έλληνες).

Τα έγχρωμα πορτρέτα των αρχαίων Ελλήνων (λάδι σε μουσαμά) είναι αποτέλεσμα επιλογής, συγκριτικής έρευνας και σπουδής αρχαίων γλυπτών, μελέτης κειμένων της εποχής και σύγχρονων ειδικών συγγραμμάτων. Για εμένα αποτέλεσε ξεχωριστή περίπτωση η προεκβολή του ψυχικού και πνευματικού κόσμου κάθε ενός απεικονιζόμενου «γίγαντα του πνεύματος», καθώς είναι αστείρευτη η ποικιλία και η εκφραστική δύναμη των αρχαιοελληνικών αγαλμάτων που αναπαριστούν επιφανείς προσωπικότητες. Πιστεύω ότι είναι μια συμβολή στην προσέγγιση του σκεπτικού και του στόχου των Ελλήνων γλυπτών (της μεγαλειώδους πορείας από τον 5ο έως τον 1ο αι. π. Χ.).

Τα κείμενα είναι γραμμένα σε απλή γλώσσα, απευθυνόμενα σε ευρύ φάσμα αναγνωστών, αλλά και ειδικών επιστημόνων.

...

Στο ερώτημα «αν ήταν πράγματι Εκείνοι», αν δηλαδή, η γλυπτή φυσιογνωμία ανταποκρινόταν στην πραγματική τους όψη, η απάντηση δ ε ν είναι ίδια για όλους τους εικονιζόμενους. Ορισμένοι παρουσιάζονται στα αγάλματά τους, σε μεγάλο βαθμό, με τα φυσιογνωμικά τους χαρακτηριστικά, όπως ο Ποσειδώνιος, άλλων η απεικόνιση, όπως του Ομήρου, αποτελούν φανταστικές απεικονίσεις, και άλλοι, όπως στην περίπτωση του Μ. Αλεξάνδρου, παρουσιάζονται με τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά, αλλά σε ιδεαλιστική δομή. Κάποιες προσωπικότητες γνωρίζουμε πως είχαν τιμηθεί με ανδριάντα εν ζωή ή αμέσως μετά τον θάνατό τους. Γινόταν επίσης χρήση καλουπιών (εκμαγείων) για την αποτύπωση των πραγματικών χαρακτηριστικών των τιμώμενων προσώπων. Εάν δεν είναι λανθασμένη η εκτίμηση της ταυτότητας ενός εικονιζόμενου και εφ’ όσον δεν πρόκειται για επινοημένη μορφή, τότε η γλυπτική ρεαλιστική μορφή του θα πρέπει να ήταν παρόμοια με την πραγματική όψη του, αναγνωρίσιμη.



Κάθε αναπαράσταση αρχαίας ελληνικής φυσιογνωμίας προέκυψε μετά από επιλογή, συχνά μεταξύ πολυάριθμων αντιγράφων, που είχαν κυρίως δημιουργηθεί επί εποχής ρωμαϊκής κυριαρχίας, και συγκρίνοντας τις μορφές των αντιγράφων προς διερεύνηση του αρχικού στόχου του αρχαίου γλύπτη. (Τα καλύτερα αντίγραφα των αυθεντικών αγαλμάτων είχαν φιλοτεχνηθεί από άριστους Έλληνες γλύπτες, κατά παραγγελία Ρωμαίων).



Για την απόδοση της εκφραστικότητας του βλέμματος, εκτός των στοιχείων που ανίχνευα στα αρχαία γλυπτά, ελάμβανα υπόψη γνώμες ειδικών για το σκεπτικό και το επίτευγμα του γλύπτη καθώς και στοιχεία –κατά περίπτωση– όπως είναι ο χαρακτήρας, η ζωή και το έργο των φυσιογνωμιών που ζωγράφιζα. Οι εικονιζόμενοι άνθρωποι του πνεύματος ανήκαν σ’ εκείνους που συντέλεσαν στο «θαύμα» της ελληνικής ιδιαιτερότητας– κορυφαίοι, που αναζήτησαν το υψηλότερο, την αλήθεια, και μεγαλούργησαν, γιατί αγάπησαν τον Άνθρωπο και πίστεψαν σ’ αυτόν.

Ως προς τον χρωματισμό στα μάτια και στα μαλλιά των πορτρέτων, κατά πρώτον, έλαβα υπόψη εκείνον που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες καλλιτέχνες στις ανθρώπινες μορφές. Σε αγάλματα (όπως στις κόρες της Ακρόπολης), σε αγγεία, ληκύθους, ψηφιδωτά κ.ά., τόνοι και χροιές του καστανού χρώματος επικρατούν στη συντριπτική πλειοψηφία των μορφών. Οι εντόπιοι πληθυσμοί της Νότιας Βαλκανικής είναι καστανοί γενικά. Τούτο απαιτούν ο μεσογειακός ήλιος και οι κλιματολογικές συνθήκες. Οι χρωματισμοί που χρησιμοποίησα υπολογίστηκαν βεβαίως κατά προσέγγιση, αφού δεν υπάρχουν μαρτυρίες – θα μπορούσαν να είναι και διαφορετικοί.

Πιστεύω πως μία συγκριτική μελέτη ανθρωπομορφικών στοιχείων μεταξύ κεφαλών γλυπτών αρχαίων και σύγχρονων Ελλήνων θα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον.

 

 

test

Ζωγραφικές αναπαραστάσεις αρχαίων Ελλήνων ποιητών, φιλοσόφων, ιατρών στρατηγών, πολιτικών και άλλων επιφανών, βασιζόμενες σε αρχαία γλυπτά